Op 5 december 1791 overleed de 35-jarige Mozart. Of het bericht van zijn vroege dood aan het Stadhouderlijk hof te Den Haag indruk maakte weten we niet. De muzikale prinses die in 1765 naar ons land haalde, was al in 1787 gestorven. Haar broer Stadhouder had wel andere dingen aan zijn hoofd; hij stond zwaar onder druk van de patriotten. Dat zich in het Koninklijk Huisarchief geen brief bevindt waarin een Oranje op het overlijdensbericht reageert, is niet vreemd. Maar het is wel raadselachtig dat in de omvangrijke correspondentie tussen prinses en haar vijf jaar jongere broer de naam van niet voorkomt. En dat terwijl de prinses bezeten was van muziek en ze Mozart minimaal zestien keer hoorde spelen.

carolinavOr

Schilderij van A. W. Tischbein met volgens Carolina (midden met kind op schoot) 'zeven apetronieën op een rij.' (Paleis Het Loo)

Carolina had de muzikale begaafdheid geëerfd van haar moeder prinses Anna van Hanover, een van de beste leerlingen van Händel. Ze moet een prachtige zangstem hebben gehad. De musicus en dichter prees die stem en betreurde het dat Carolina om psychische Gründe op latere leeftijd niet meer zong. In vrijwel elke brief vertelt de prinses haar broer dan ook iets over een concert, een komische opera, een ballet of nieuwe bladmuziek. Maar uitgerekend in de periodes voor, tijdens en na de bezoeken van schreef ze hem niets. En toch had de prinses heel wat moeite moeten doen om zover te krijgen, dat hij in de nazomer van 1765 met zijn vrouw en beide wonderkinderen naar Holland reisde.

De die aan het hof van Carolina's oom koning van Engeland vertoefden, hadden er al een tournee van drie jaar op zitten. Ze wilden, zo snel als de voertuigen van toen het toelieten, terugkeren naar hun woonplaats Salzburg. De gezant van had al vielmahls verzocht naar Den Haag te komen maar vader Mozart weigerde. Meestal wordt aangenomen dat hij pas voor de aandrang van de gezant zwichtte toen hij hoorde dat zwanger was. Toch kan de zwangerschap niet de doorslag hebben gegeven. Carolina's leven vormde - net als bij andere vrouwen van haar tijd - een lange aaneenschakeling van zwangerschappen, miskramen, bevallingen en begrafenissen. Waar de zakelijke wel voor door de knieëen ging was die Proposition. Prinses heeft hem een goed honorarium geboden.

Haar brieven vormen naarmate de zomer van 1765 nadert, steeds spannender lectuur. In juni toen de Mozarts nog in Londen concerteerden, is het volgens in Den Haag heet en saai. Ze reist via Soestdijk naar Het Loo en verheugt zich onderweg op de muziekuitvoering die haar daar wacht. En er is inderdaad een nouvelle chanteuse uit Parijs, die net zo mooi zingt als ze er uit ziet. Ook schrijft ze over een nouvelle comique. Gelachen dat ze hebben..

Het wordt juli. Tegen het eind van de maand verlaten de Londen. Op 10 juli vertelt dat het nieuwe orgel voor het eerst is bespeeld en op 11 juli verzucht ze: 'Ik weet niks aardigs meer, mon cher frere'. Nog steeds geen bericht over haar pogingen om de beroemde familie naar Den Haag te laten komen. Wel belooft ze haar broer een klarinettiste te sturen en een petit symphonie. Haar muzikale commentaren gaan door tot 31 augustus 1765. Ze deelt mee dat ze 'Tom Jones' heeft gelezen. Dan eindigt de correspondentie abrupt.
Nog geen twee weken later geeft de 9-jarige voor zijn eerste concert.

Pas op 31 mei 1766, ruim een maand na het afscheid van de familie Mozart, wordt haar briefwisseling met voortgezet. komt daarin nooit terug op het verblijf van de Mozarts in ons land, dat zeven maanden duurde. De nu 10-jarige schrijft haar uit nog wel een brief. Het is aandoenlijk te lezen hoe hij de prinses dankt omdat ze hem met zijn schwache Talente het genot schonk die Sanftheit van haar stem op het klavier te mogen begeleiden. Hij bedankt haar ook omdat ze zijn leven heeft gered. En terecht; als niet tijdig haar bekwame lijfarts naar de twee doodzieke kinderen had gestuurd, waren en zijn zusje in aan buiktyfus overleden. De kleine componist had het blijkbaar goed gehad bij de: Mein empfindsames Herz wird auf ewig dort verbunden sein. In brieven vinden we geen woord over de aria's die hij voor haar componeerde, noch over zijn variaties op de air 'Willem van Nassau'.

Het was niet de laatste keer dat voor de prinses optrad. Elf jaar later - eind 1777 - bevond de dan 22-jarige Mozart zich in Mannheim en besloot de prinses van Oranje, verblijvend in Kirchheim Bolanden, weer te bezoeken. En zo ging Mozart opnieuw naar prinses . Nieuwsgierig lezen we wat ze haar broer in 1777 schreef. Ook nu wacht ons een teleurstelling: op haar brief van 5 mei 1777 volgt een lang stilzwijgen. Pas op 15 mei 1778 als al in Parijs is, wordt de briefwisseling voortgezet. Weer komt Carolina niet terug op Mozarts bezoek. De componist heeft zijn verblijf aan haar hof in een brief aan zijn vader uitvoerig beschreven. We weten dat hij wel twaalf keer voor haar speelde en dat zijn begeleidster, de sopraan die jaren later zijn schoonzuster zou worden, dertien keer voor zong. bespeelde ook het orgel en droeg vier symfonieëen aan de vorstin op.

Is het toeval dat de briefwisseling van hier opnieuw een hiaat vertoont? Of mogen we veronderstellen dat een onbekend muziekliefhebber in de 19de eeuw een greep heeft gedaan in het archief van ons vorstenhuis? In die tijd werd er nog niet al te streng op gelet. Het was die in de jaren negentig het prijzenswaardig initiatief nam tot de bouw van het Koninklijk Huisarchief bij Paleis Noordeinde. Ze liet er alle archiefstukken die op zolders van verschillende paleizen verspreid lagen bijeen brengen. Op de eerste inventarislijst komen de 'verdwenen' brieven van prinses niet voor.
De prinses heeft haar geheim meegenomen in de grafkelder van de van in de kerk te Kirchheim Bolanden. Daar rust ze, vlak onder het orgel dat in januari 1778 voor haar bespeelde. Haar commentaar op zijn virtuoos spel blijft ons onthouden.

Copyright Thera Coppens

Verschenen in: NRC Handelsblad (opgenomen in 'Het Gouden zoutvat')