Als ik de muren van Kasteel Breda boven de slotgracht zie oprijzen vallen de stadsgeluiden van nu weg, verdwijnt het verkeer op de brug en ben ik in de zestiende eeuw. Op het kasteel speelt een Spaanse markiezin met haar gouden bal. Volgens ooggetuigen die de kunstschatten van Doña Mencia bewonderden was het : 'Een gouden bal, zonder een deuk er in die een inwendig geluid liet horen.'

Mencia 

Dit kostbare speelgoed doet denken aan het begin van een sprookje. Maar in het geval van Doña Mencia de Mendoza markiezin van Cenete (1508-1554) verscheen er geen betoverde kikker en de schone prins die ze in de kathedraal van Burgos haar ja-woord had gegeven , was een eenenveertigjarig weduwnaar: Hendrik III graaf van Nassau Heer van Breda.
Doña Mencia stamde af van Spanjes nationale held El Cid. Ze had van haar vader Don Rodrigo een fortuin geërfd en ze bezat trotse kastelen te Lacalahorra en Jadraque . Hendrik, die al twee keer getrouwd was geweest verklaarde nuchter: 'Wat rijke vrouwen inbrengen, geven ze meestal ook makkelijk uit.' Hij kreeg gelijk. Doña Mencia begon al in Spanje plannen te maken voor de verbouwing van haar toekomstige kasteel in Breda. In Valencia werden vloertegels van majolica besteld met moorse oogmotieven in de Nassau-kleuren blauw en geel. Het ouderwetse kasteel in Breda werd door een Italiaanse bouwmeester verbouwd in renaissancestijl met een luisterrijke binnenplaats omzoomd door een galerij met rondbogen. Toen het kasteel zijn voltooiïng naderde, namen Hendrik en Mencia er hun intrek.. In Breda wijdde de Spaanse gravin van Nassau zich geheel aan haar kostbare liefhebberijen: de uitbreiding van haar bibliotheek, de aankopen van kunstwerken, kleding en juwelen. Geleerde humanisten toonden respect voor haar kennis van het Latijn en prezen haar wijsheid in woord en geschrift. Na twee miskramen en de dood van een zeven maanden oude baby gaf Mencia de hoop op het moederschap op. Des te ijveriger werkte ze aan de verfraaiïng van de hofstad met zijn gotische OLV-kerk. Ze liet een altaarstuk schilderen voor de kapel van het Mirakel van Niervaart en samen met haar echtgenoot maakte ze plannen voor het vervaardigen van een Nassau-praalgraf.

kasteelbreda

De tijd heeft de sporen van Mencia uitgewist. Geen gedenkplaat of standbeeld herinnert in Breda aan de Spaanse gravin van Nassau. Maar de stad pronkt wel met het Breda's Museum, gevestigd in de gerenoveerde Chassé kazerne, waar in op een bijzondere wijze met de tijd wordt gespeeld. Misschien zijn daar nog eigendommen van Mencia te vinden? De ingang van het museumterrein ligt aan de Keizerstraat in het centrum. van de stad. De kazerne is volgens negentiende eeuwse opvattingen in ridderstijl gebouwd en grenst aan een plein waarop vroeger militaire parades werden gehouden. Tussen ronde torens is de ingang waar ik bijna meteen op een middeleeuws houten Antonius-varkentje stuit, dat de mascotte van het museum is geworden. Rechts staren tientallen ogen me aan: dat zijn de resten van Doña Mencia's majolica tegelvloer. Met veel zorg werden ze uit de slotgracht opgevist en geconserveerd. Wat en wie hebben deze ogen allemaal gezien? De Spaanse gravin van Nassau , haar geleerde vrienden, haar hofschilder Jan Gossaert, haar stiefzoon René de Chalon, en het bastaardzoontje van haar man dat door haar werd opgevoed. Na het passeren van een historische toverspiegel in de eerste museumzaal begint een spel dat jong- en oud fascineert: eeuwen worden gereduceerd tot momenten en je voelt je betrokken bij verre voorouders die onder de wondermooie toren van de OLV-kerk leefden. En daar staat het altaarstuk dat Doña Mencia voor deze kerk liet schilderen. Het is niet meer compleet maar biedt een gaaf beeld van vervlogen godsvrucht. Na de dood van Hendrik III moest Mencia bijna alles achterlaten. Alleen het bastaardkind van haar man nam ze mee terug naar Spanje waar ze hertrouwde met Don Fernando van Aragon en in 1554 overleed.
Als ik na afloop met een bevriende archeologe door de gewelfkelders van Kasteel Breda dwaal vertelt ze me dat de stad een Mencia de Mendoza lyceum heeft. Je kunt hier dus op het Mencia zitten! Zo blijft haar naam op waardige wijze verbonden met de liefde voor studie en kunst.

 

Copyright Thera Coppens

Verschenen in: Nouveau, 1999

Over Breda:

Kasteel van Breda
Na de de dood van Hendrik III graaf van Nassau werd hij opgevolgd door zijn enige zoon René de Chalon prins van Oranje Nassau. De jonge prins stierf in 1544 zonder wettige kinderen na te laten. Zo gingen zijn titels en rijke erfenis naar zijn tienjarige neef op de Dillenburg Willem van Nassau (1533-1584). Willem van Oranje en zijn vrouw Anna van Egmond hebben op het Kasteel van Breda gewoond . Helaas is het kasteel voor publiek thans niet te bezichtigen: de Koninklijke Militaire Akademie (KMA) heeft zich er gevestigd.

Kerken en kroegen
Breda lijkt een vrome stad met zijn elegante kerktoren, zijn verdroomde begijnhof en mooie collectie religieuze kunst in het Breda's museum. Maar de stad heeft ook een andere kant: rondom de OLV kerk liggen maar liefst honderdzestig café's. Dat is de grootste kroegdichtheid van Nederland.

Spoken op zolder
Het Breda's museum heeft een interessante collectie schilderijen w.o. een mooi dubbelportret van weesmeisjes, geschilderd door Hendrik Krabbé (grootvader van Jeroen Krabbé). Lang geleden, toen het Breda's museum nog op de grote Markt gevestigd was, zag ik daar een schilderijtje dat 'Spoken op zolder heette. Het had een verhalende kracht die me bij bleef. Nu zag ik het schoongemaakte doek terug. Het bleek een werk van Reinhardt Willem Kleyn (Breda 1828-1889) en was inmiddels schoongemaakt waardoor het me opnieuw verraste en amuseerde.

 

 OmslagSuzanne


 johanna en margaretha klein  

  OmslagSuzanne   

 OmslagSophie    

 omslaghortense

E OmslagSuzanneHistorisch Toerisme Bureau

* Hofjapon van Prinses Sophie * Bonaparte * Caesar aan de Amstel

 Tromplaan 7A 3742 AA Baarn E. This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Save

Go to top